Academia Occitana
Le poème
August Forès (Castèlnòu d’Ari 1848 – id. 1891).
Sièsta
A mon amic Clar Glèisas
6 de mai 1879.
Dins son penchenador de batista, son còrs
qu’es tot enfarinat d’una posca audorosa
de ris, sembla estropat de nívol vaporosa.
Son sen ròse e piucèl es fresc coma de ròs.
Andrèu Du Pré (Leitora ca. 1570 - ? ap. 1620)
Poesias gasconas, 1620.
Sonet IV
Aish ! lo gran huec que per t’amar sofrissi
deguens lo còr, e si non vòi pertant
sortir deu mau qui’m pòt èster bastant
de’m hèr morir hicat a ton servici.
Jacòb de Gassion (Bearn 1578 – 1635)
Sonet inspirat de Bembo
Quan lo primtemps en rauba pingorlada
a hèit passar l’escosor deux grans hreds,
lo cabiròu, per bombs e garimbets
sauteriqueja au mieitan de la prada.
August Benaset (Vilafranca de Roergue 1868 – id. 1953)
La nèu !
(1926)
La nèu, la nèu, coma un redòl
de blancs e mofles flòcs de lana
que d’en amont naut se debana,
l’aigosa nèu tomba pel sòl,
Xavièr Navarrot (Auloron 1799 - Luc de Bearn 1862)
A ! Maudit sia l’auserèr
Decembre de 1851 [en resson al còp d’Estat]
Piula, piula, mair desolada,
que t’an raubat tos ausilhons,
la tan doça e tendra coada
de tos bienaimats auringlons !
Praubina, on t’en èras anada ?
A ! Maudit sia l’auserèr
qui de ton nid los te tirè !
Antòni Fabre d’Olivet (Ganges 1767 – Paris 1825)
Cançoneta (1803)
Ara que ven de nàisser
la sason dels amors,
que l’anhèl torna pàisser,
aimatz, joines pastors ;
l’aigueta que mumura,
los aucelets, las flors,
tot ditz dins la natura,
aimatz, ren n’es tant doç.
Juli Cubaines (Sant-Ilari de l’Albenca 1894 - Concòts 1975)
L’agonia a l’òrt dels olivièrs (1936).
Es tard. Sols ara son, jol cèl que ranteleja,
a sègre entre las vits una dralhòla estrecha
dins lo combèl alont rajòla lo Cedron.
Jerusalèm, la vila santa, dòrm amont.
Es tard. E rossejanta e mèg ennivolada,
la luna i demesís sa freja escandilhada.
Dedins Jerusalèm, tot uèlh ara es clutat ;
Augièr Galhard (Rabastens c. 1530 – Pau ? 1595 ?)
A tots los que se fachon quand Augièr va a cò de monsur de Dariat.
Jamai non me veiriatz jogar de la pigassa
a l’encontra dels orms ni contra los garrics,
se dedins Montalban ieu aviá fòrça amics
coma monsur Dariat que, quand i vau, m’embraça.
Nadal pel jorn dels Reis
Un pastor ven de Jerusalèm e ditz a sos companhons :
De novèlas ! Enfants, en venent de la vila,
è vist passar tres reis d’una faiçon gentila,
e demandan pertot l’ostalet benasit
que lo rei d’Israèl per palais a causit.
Josèp, Estève, Frederic Mistral (Malhana 1830 – id. 1914).
MIRELHA (Cant Promièr. Lo mas di falabregas).
Cante una chata de Provènça.
Dins lis amors de sa jovènça,
a travèrs de la Crau, vers la mar, dins li blats,
umble escolan dáu grand Omèra,
ieu la vòle seguir. Coma èra,
rèn qu’una chata de la terra,
en fòra de la Crau se n’es gaire parlat.
Valèri Bernard (Marselha 1860 – id. 1936).
Po(d)ès plus far tirar, siás caronha !
Cadun ti raca sus la tronha !
Ti fugisson coma la ronha !
Ave Regina Caelorum.
Èstre pas mai que la fangassa
monte cadun passa e repassa,
o lòng martiri dei bagassas !
Ansèlme Matieu (Castèlnòu dau Papa 1828 - id. 1895)
L’endormida
Es mièjanuèch : la luna daura
eme son lume rossejant
la torre dau Molin de l’Aura
e li sablàs de Claus Mejan.
Es mièjanuèch : ma doça mia,
dins la chambreta de son mas,
es alangorida e somilha
entre si ridèus de damasc.
Benlèu avètz oblidat de passar a l’ora d’ivèrn !
Al sègle XVII, aqueste relòtge portatiu es çò que diriam una mòstra, mas non se pòrta encara al punhet.
Le relòtge.
Tu qu’as trobat per artifici
le movement perpetuèl,
e que fas autant d’exercici
coma fa le solelh al cèl,
La Chanson lemosina (1889)
(Amanieu e son paire son a bastir lo campanier de la catedrala de Tula ; n’en son a la fin tot en naut e devon pausar la ròda qu’acabarà l’òbra. Amanieu ven de cantar La legenda de sant Martin)
Andrèu Pic (Gondrin 1910 - 1958).
En guèrra !
(1939)
A Miquèu Camelat
Tolosa mia, hens l’escur
e la horrèra : b’èm en guèrra…
be partim tà França ? Totun
bèra tristor que nse des.hèrra.
Pèire Elia (Tolosa ? – id. 1724).
Artista brodaire, mas aventurièr, foguèt arrestat cap a Agen coma falsmonedièr. Escapat, se trobèt en Espanha dins las jaulas de l’inquisicion. La siá femna, Catarina Cailar, capitèt de lo far desliurar… Per dire que…
Margarida de Tifault, « presidenta de Niquet » (Bellòc ? – París 1767).
Aviá esposat en 1722 Josèp de Niquet (Narbona 1701- París an III), nomenat la meteissa annada president a mortièr del parlament de Tolosa. Aquela pichona pèça de circonstància es un testimoniatge preciós de la libertat de ton e de l’emplèc de l’occitan dins l’auta societat tolosana al s. XVIII.
Cantat a l’archevèsque de Tolosa que sopava en çò sieu.
Amor pacan
Gardava li cabras, soleta,
dins la gravilha, aperamont,
e di grands pins l’ombra moleta
s’alongava emé lo tremont.
Auriatz ausit lo bruch di germes
Grelhant dins lo fuòc di dardalhs.
Aperalin, au fons dis èrmes,
dins li blats lusisián li dalhs.
L’ESCOLIÈR A DORIFILA
Jo soi escolièr deguens l’universitat d’amor, Dorifila ; jo pèrdi ma pena e m’arrompi praubament lo cap a descobrir quauque secret de sos mistèris. Si tu non vòus èster ma mastressa, jo serèi totjorn ignorant e cap d’aso ; mès autanlèu que tu m’auràs recebut devath ta man, jo serèi un esharruscle de saber e un gofre de perfeccions.
Sosc
Soscarem, dins la nuèit, a de sorgas perdudas,
borrons d’aiga e musicalas flors de lutz
que jamai, jamai plus,
vos vestiràn d’amor, o pauras tèrras nudas !
Miracle del silenci, de l’aiga, de la lutz,
ò belòias perdudas !