Academia Occitana

Frederic Mistral (Malhana 1830 – id. 1914).

« Il faut, si l’on veut exister, affirmer carrément son existence, en reprenant les traditions de notre littérature méridionale. Il faut expulser hardiment tous les gallicismes et appliquer à nos dialectes modernes le système orthographique des troubadours du XIIIe siècle ». (F.Mistral, letra a Aquiles Mir, 1874).

LA COMTESSA – 1866

Sabe, ieu, una comtessa
qu'es dau sang emperiau :
en beutat coma en autessa
crenh degun, ni luenh ni aut ;
e pasmens una tristessa
de sis uèlhs nebla l'ulhauç.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Ela aviá cent vilas fòrtas,
ela aviá vint pòrts de mar ;
l'olivièr davant sa pòrta
ombrejava, doç e clar ;
e tot fruch que tèrra pòrta
èra en flor dins son relarg.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Per l'araire e per l'eissada
ela aviá de plans de Dieu
e de còlas ennevassadas
per se refrescar, l'estiu ;
d'un grand flume l'arrosada,
d'un grand vent lo sofle viu.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Ela aviá per sa corona
blat, oliva e mai rasim ;
aviá de tauras feronas
e de chivaus sarrasins ;
e podiá, fièra barona  
se passar de si vesins.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Tot lo jorn cançonejava,
au balcon, sa bèla imor ;
e cadun barbelejava
de n'ausir quauqua rumor,
car sa votz èra tan suava
que fasiá morir d'amor.

A ! se me sabián entèndre !
A ! se me volián seguir !

Li trobaires, se devina,
ie fasián grand companhiá ;
li fringaires a la plovina
l'esperavan, matinièrs ;
mai, coma èra perla fina,
carivenda se teniá.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Sempre portava una rauba
facha de rais de soleu ;
quau voliá coneisser l'auba,
vers la bèla corriá lèu ;
mai una ombra ara nos rauba
la figura e lo tablèu.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

II

Car sa sòrre, sa sorrastra,
per eiretar de son ben,
l'a clavada dins li clastras,
dins li clastras d'un convent
qu'es barrat coma una mastra
d'un Avent a l'autre Avent.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Aquí joinas e mai carcanas
son vestidas egalament
d'un plechon de blanca lana
e d'un negre abilhament ;
aquí la mema campana
règla tot comunament.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Aquí, plus de cançonetas,
mai de lònga lo missau ;
plus de votz galòia e neta,
mai silènci universau :
ren que de catas-fanetas,
o de vièlhas a tres caissaus.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Blonda espiga de tosèla,
gara lo volame tòrt !
a la nòbla damisèla
cantan li vèspras de mòrt ;
ame aquò l'òm ie cisèla
sa cabeladura d’aur.

A ! se me sabián entèndre !
A ! se me volián seguir !

Òr la sòrre que l'embarra
senhoreja d'enterin ;
e d'enveja, la barbara,
i a ‘sclapat si tamborins,
e de si vergièrs s'empara
e ie vendémia si rims.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

E la fai passar per mòrta,
sens poder ie maucorar
si fringaires - que per òrtas
ara van, despoderats...
E ie laissa en quauqua sòrta
que si bèus uèlhs per plorar.

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

III

Aqueli qu'an la memòria,
aqueli qu'an lo còr aut,
aqueli que dins sa bòria
senton gisclar lo mistrau,
aqueli qu'aman la glòria,
li valents, li majoraus,

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

En cridant : Arassa ! Arassa !
Zo ! li vièlhs e li jovents,
partiriam totis en rassa
ame la bandièra au vent,
partiriam coma una aurassa
per crebar lo grand covent !

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

E demoliriam li clastras
onte plora jorn e nuèch,
onte jorn e nuèch s'encastra
la mongeta di bèus uèlhs...
Maudespièch de la sorrastra,
metriam tot en dètz-e-uèch !

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !

Penjariam puei l'abadessa
i grasilhas d'alentorn,
e diriam a la comtessa :
« Repareisse, o resplendor !
Fòra, fòra la tristessa !
Viva, viva la baudor ! »

A ! se me sabián entendre !
A ! se me volián seguir !