Academia Occitana

Prològue d’Augièr a Monsur de Seré (1583)

Occitan lengadocian (Albigés). Tèxte original : solament ortografiat.

            Monsur, ieu vos èi demostrat en rima la rason per que ieu vos èi dediat lo libre, e aras ieu vos vòli demostrar en pròsa, s’el vos plai, la rason per que ieu l’intitulli lo Banquet. La rason es per çò que vos me menèretz en un banquet, qu’èra lo plus bèl e milhor aprestat que n’aja vist en ma vida.

            Mas el me soven que’n no’n retornant, dos o tres vos disèron que las viandas d’aquel banquet èron mal prèstas e mal aparelhadas ; e vos, encaras que saugèssetz lo contrari, lor disèretz un mot, que m’agradèc fòrt, quand lor disèretz que los sages òmes non i van pas portar lor còrs per lo ramplir, coma qualque vaissèla, sonque per intencion d’i passar lo temps. E quand ieu entendèri vòstre dire, ieu me pensèri que ieu èra vòstre drech cosinièr ; e me soi asardat de vos preparar aqueste banquet, per acomplir vòstres desirs ; car vos trobaretz que aiçò n’es pas banquet de gens goludas, nimai d’aquels banquets que fasion, lo temps passat, los Egipcièns, qu’èron tristes ; car lor costuma èra que, quand tots èron en taula, puèis un lor monstrava una notomia seca del còrs d’un òme mòrt, e lor disiá : « Sovenga vos que’n brèu de temps totis vendretz aital. ».

            Cèrtas, Monsur, velà de paures banquets ; car en lòc de los far rejoïr, anar lor parlar de la mòrt, per lor far pèrdre lo gost, aquò d’aquí es a far a qualques òstes que voldrion que l’òm non mangès gaire, e que l’òm los paguès fòrt plan. Mas òm va en un banquet per s’i rejoïr, coma vos disiatz a-n-aquels. Que ieu vuelga dire qu’el non siá bon de nos sovenir de la mòrt, non ! mas el i a temps e temps ; mas aqueste banquet n’es pont d’aquels trestis ; car el es quasi tot de passatemps, coma ieu cresi que vos lo volètz, e non pas per remplir lo ventre. Car los que van als banquets per gormandisa son de sòts ; car las viandas non se devon préner sinon que coma las medecinas, que òm las pren tan solament per nos guerir ; e l’òm non deuriá préner lo repais sonque per escantir la fam. Car nos vesèm sovent que lo tròp manjar e lo tròp beure, en lòc de nos guerir e de nos alongar la vida, es causa sovent de la mòrt de fòrça gents. Car de là s’amasson las malautiás dedins lors còrs, per èstre tròp plens, puslèu que per èstre tròp vuègis ; e sovent l’òm es empachat a far n’o sortir e d’o far digeirir, mai que non pas a o recrubar. Car fòrt sovent cal anar córrer cercar los medecins e poticaris que pòrton crestèris e antimòina, coma qui va cercar un furet per tirar lo conilh d’una cròsa ; o coma d’autras comparasons que ieu vos alegariá. Mas que ieu non vòli pas parlar tan lordament, car ieu ne parli pro en d’autres lòcs, a mon grand regret, mas que lo lengatge çò pòrta. 

            Mas ieu vesi que los Egipcièns del temps passat fasion fòrt plan ; que dision qu’els fendion los òmes, quand èron mòrts, e fasion embalmar lo còrs, e dedins la ribièra fasion gitar tots los budèls e ventralhas ; e dision que tot aquò èra proprament lo vrai infèrn de nòstre còrs, per çò que l’òm comet belcòp de mals, quand els son ramplits de tantas viandas. Mas lo vrai moièn es de se’n gardar, tant que l’òm pòt, e, per se gardar de non metre fòc sur fòc, ni vianda sobre vianda, ni vin sur vin.

            El seriá bon que tals goluts enseguiguèsson lo torn que fèc lo rei Philippus, lo paire d’Alexandre, a sas gents ; que qualqu’un lo convidèc de sopar, estant als camps, se pensant qu’el i venguès amb paucas de gents. E coma lo viguèc venir amb granda tropa, el forèc fòrt troblat, vesent qu’el n’aviá aprestada gaire de vianda. Philippus, conoissent qu’el èra troblat d’aquò, mandèc secretament jost man a sas gens qu’els gardèsson plaça per la fogassa qu’òm deviá manjar. Sas gents, o cresent, en l’atendent, esparnhavon las viandas que lor foron presentadas, de sòrta qu’elas sufiguèron larjament a tota la tropa. Encaras que l’òm joguès de tals torns a-n-aquels que manjon tròp, òm non fariá sonque lor profièch.

            Mas a prepaus que los banquets non son pas aparelhats al grat de tots, ieu cresi ben qu’aquest no’n farà pas de mens. Mas ieu non me’n doni pas gaire dels autres, mas qu’el plàcia a vos e a vòstres amics. El es vertat que ieu voldriá contentar tot lo monde ; mas qu’el es tan deficil de contentar los fantastics, coma de far un acotrament a la luna que li venguès plan ; car un còp ela es d’una sòrta e tantòst d’una autra, un còp ela es redonda, tantòst coma mièg formatge, tantòst coma una fauç. Aital son, çò disiá Cleobolus, los fòls e los fantastics, car elis an tantòst enveja d’una causa, et tantòst d’una autra ; qu’el es impossible de metre fin a res que lor plàcia, a causa de lors divèrs desirs.

            Talament qu’un paure poèta es constrent de far coma los sansòinaires : quand sonon devant la pòrta d’un catolic, sonon de cançons, quand son devant la pòrta d’un de la religion, sonon de psalmes, e de la faiçon contenton tot lo monde. Per aquò ieu èi mesas aicí de bonas causas, amai de petitas fadesas, per contentar tota sòrta de gents.

____________________

 

Augièr Galhard (Rabastens 1540 – Bearn 1593).

Prològue d’Augièr al sénher de Seré (1583)

Occitan lengadocian (Albigés). Tèxte normat : correccion dels francismes.

 

            Sénher, vos ai demostrat en rima la rason per que vos ai dedicat lo libre, e ara vos vòli demostrar en pròsa, se vos plai, la rason per que ieu l’intituli Lo Banquet. La rason es per çò que vos me menèretz en un banquet, qu’èra lo plus bèl e milhor aprestat que non aja vist en ma vida.

            Mas me soven que’n nos entornant, dos o tres vos disèron que las viandas d’aquel banquet èron mal prèstas e mal aparelhadas ; e vos, encara que saugèssetz lo contrari, lor disèretz un mot, que m’agradèc fòrt, quand lor disèretz que los òmes savis non i van pas portar lor còrs per l’emplir, coma qualque vaissèla, sonque per intencion d’i passar lo temps. E quand entendèri vòstre dire, me pensèri que ieu èra vòstre drech cosinièr ; e me soi asardat de vos preparar aqueste banquet, per acomplir vòstres desirs ; car vos trobaretz que aiçò n’es pas banquet de gens goludas, nimai d’aquels banquets que fasion, lo temps passat, los Egipcians, qu’èron tristes ; car lor costuma èra que, quand tots èron en taula, puèi un lor monstrava una anatomia seca del còrs d’un òme mòrt, e lor disiá : « Sovenga vos que’n brèu de temps totis vendretz aital. ».

            Cèrtas, sénher, veja-aquí de paures banquets ; car en lòc de los far regaudir, anar lor parlar de la mòrt, per lor far pèrdre lo gost, aquò d’aquí es a far a qualques òstes que voldrion qu’òm non mangès gaire, e qu’òm los paguès fòrt plan. Mas òm va en un banquet per s’i regaudir, coma vos disiatz a aquels. Que ieu vuelga dire que non siá bon de nos sovenir de la mòrt, non ! mas el i a temps e temps ; mas aqueste banquet non es pas d’aquels tristes ; car es quasi tot de passatemps, coma cresi que vos lo volètz, e non pas per emplir lo ventre. Car los que van als banquets per golardiá son de pècs ; car las noiriduras non se devon préner sinon que coma las medecinas, que òm las pren tan solament per nos garir ; e òm non deuriá préner lo repais sonque per escantir la fam. Car vesèm sovent que lo tròp manjar e lo tròp beure, en lòc de nos garir e de nos alongar la vida, es causa sovent de la mòrt de fòrça gents. Car de là s’amasson las malautiás dedins lors còrs, per èstre tròp plens, puslèu que per èstre tròp vuègis ; e sovent òm es empachat a n’o far sortir e d’o far digerir, mai que non pas a o recrubar. Car fòrt sovent cal anar córrer cercar los medecins e apoticaris que pòrton clistèris e antimòni, coma qui va cercar un furet per tirar lo conilh d’una cròsa ; o coma d’autras comparasons que vos alegariá. Mas que non vòli pas parlar tan lordament, car ne parli pro en d’autres lòcs, a mon grand regret, mas que lo lengatge çò pòrta. 

            Mas vesi que los Egipcians del temps passat fasion fòrt plan ; que dision que fendion los òmes, quand èron mòrts, e fasion embalmar lo còrs, e dedins la ribièra fasion gitar tots los budèls e ventralhas ; e dision que tot aquò èra pròpriament lo verai infèrn de nòstre còrs, per çò que l’òm comet fòrça mals, quand son emplits de tantas noiriduras. Mas lo verai mejan es de se’n gardar, tant qu’òm pòt, e, per se gardar de non metre fòc sur fòc, ni aliment sobre aliment, ni vin sur vin.

            Seriá bon que tals goluts enseguiguèsson lo torn que fèc lo rei Philippus, lo paire d’Alexandre, a sas gents ; que qualqu’un lo convidèc de sopar, estant als camps, se pensant qu’i venguès amb paucas de gents. E coma lo viguèc venir amb granda tropa, forèc fòrt troblat, vesent que n’aviá aprestat gaire de noiridura. Philippus, conoissent qu’el èra troblat d’aquò, mandèc secretament jost man a sas gens que gardèsson plaça per la fogassa qu’òm deviá manjar. Sas gents, o cresent, en l’esperant, esparnhavon las noiriduras que lor foron presentadas, de sòrta qu’elas sufiguèron largament a tota la tropa. Encara qu’òm joguès de tals torns a aquels que manjon tròp, òm non fariá sonque lor profièch.

            Mas a prepaus que los banquets non son pas aparelhats al grat de tots, cresi ben qu’aquest no’n farà pas de mens. Mas non me’n doni pas gaire dels autres, mas que plàcia a vos e a vòstres amics. Es vertat que voldriá contentar tot lo monde ; mas qu’es tan dificil de contentar los fantascs coma de far un acotrament a la luna que li venguès plan ; car un còp es d’una sòrta e tantòst d’una autra, un còp es redonda, tantòst coma mièg formatge, tantòst coma una fauç. Aital son, çò disiá Cleobolus, los fòls e los fantascs, car an tantòst enveja d’una causa, et tantòst d’una autra ; qu’es impossible de metre fin a res que lor plàcia, a causa de lors divèrs desirs.

            Talament qu’un paure poèta es constrent de far coma los sansòinaires : quand sonon devant la pòrta d’un catolic, sonon de cançons, quand son devant la pòrta d’un de la religion, sonon de psalmes, e de la faiçon contenton tot lo monde. Per aquò ieu èi mesas aicí de bonas causas, amai de petitas fadesas, per contentar tota sòrta de gents.

____________________

 

Augièr Galhard (Rabastens 1540 – Bearn 1593).

Prològue d’Augièr al sénher de Seré (1583).

Occitan estandard. Tèxte adaptat a las fòrmas comunas.

 

             Sénher, vos ai demostrat en rima la rason per que vos ai dedicat lo libre, e ara vos vòli demostrar en pròsa, se vos plai, la rason per que l’intituli Lo Banquet. La rason es per çò que me menèretz en un banquet, qu’èra lo mai bèl e melhor aprestat que non aja vist en ma vida.

            Mas me soven que’n nos entornant, dos o tres vos diguèron que las noiriduras d’aquel banquet èran mal prèstas e mal aparelhadas ; e vos, encara que sabèssetz lo contrari, lor diguèretz un mot, que m’agradèt fòrt, quand lor diguèretz que los òmes savis non i van pas portar lor còrs per l’emplir, coma qualque vaissèla, sonque per intencion d’i passar lo temps. E quand ausiguèri vòstre dire, me pensèri qu’èri vòstre drech cosinièr ; e me soi asardat de vos preparar aqueste banquet per acomplir vòstres desirs ; car trobaretz qu’aiçò non es pas banquet de gents goludas, nimai d’aqueles banquets que fasián, lo temps passat, los Egipcians, qu’èran tristes ; car lor costuma èra que, quand totes èran en taula, puèi un lor mostrava una anatomia seca del còrs d’un òme mòrt, e lor disiá : « Sovenga vos que’n brèu de temps totes vendretz aital. ».

            Cèrtas, sénher, aquí de paures banquets, car en lòc de los far regaudir, anar lor parlar de la mòrt per lor far pèrdre lo gost. Aquò d’aquí es a far a qualques òstes que voldrián qu’òm non mangèsse gaire e qu’òm los paguèsse fòrt plan. Mas òm va en un banquet per s’i regaudir, coma vos disiatz a aqueles. Que ieu vòlga dire que non siá bon de nos sovenir de la mòrt, non ! mas i a temps e temps. Mas aqueste banquet non es pas d’aqueles tristes, car es quasi tot de passatemps, coma ieu cresi que vos lo volètz, e non pas per emplir lo ventre. Car los que van als banquets per golardiá son de pècs. Car las noiriduras non se devon préner senon que coma las medecinas, qu’òm las pren tan solament per nos garir. E òm non deuriá préner lo repais sonque per escantir la fam. Car vesèm sovent que lo tròp manjar e lo tròp beure, en lòc de nos garir e de nos alongar la vida, es causa sovent de la mòrt de fòrça gents. Car d’aquí s’amassan las malautiás dedins lors còrs, per èsser tròp plens, puslèu que per èsser tròp voids. E sovent òm es empachat a o ne far sortir e d’o far digerir, mai que non pas a o recobrar. Car fòrt sovent, cal anar córrer cercar los medecins e apoticaris que pòrton clistèris e antimòni, coma qui va cercar un furet per tirar lo conilh d’una cròsa. O coma d’autras comparasons que vos allegariái, mas que non vòli pas parlar tan lordament, car ne parli pro en d’autres lòcs, a mon grand desplaser, mas que lo lengatge çò pòrta.

            Mas vesi que los Egipcians del temps passat fasián fòrt plan, que disián que fendián los òmes, quand èran mòrts, e fasián embalmar lo còrs, e dedins la ribièra fasián getar totes los budèls e ventralhas. E disián que tot aquò èra pròpriament lo verai infèrn de nòstres còrs, per çò qu’òm comet fòrça mals quand son emplits de tantas noiriduras. Mas lo verai mejan es de se’n gardar tant qu’òm pòt e, per se gardar, de non metre fuòc sus fuòc, ni aliment sobre aliment, ni vin sus vin.

            Seriá bon que tals goluts enseguiguèsson lo torn que faguèt lo rei Philippus, lo paire d’Alexandre, a sas gents, que qualqu’un lo convidèt de sopar, estant als camps, se pensant qu’i venguèsse amb pauc de gents. E coma lo vegèt venir amb granda tropa, foguèt fòrt trebolat, vesent que non aviá aprestada gaire de noiridura. Philippus, coneissent qu’èra trebolat d’aquò, mandèt secretament jos man a sas gents que gardèssen plaça per la fogassa qu’òm deviá manjar. Sas gents, o cresent, en l’esperant, esparnhavan las noiriduras que lor foguèron presentadas, de sòrta que sufiguèron largament a tota la tropa. Encara qu’òm joguèsse de tals torns a aqueles que manjan tròp, òm non fariá sonque lor profièch.

            Mas a prepaus que los banquets non son pas aparelhats al grat de totes, cresi ben qu’aqueste non ne farà pas de mens. Mas non me’n doni pas gaire dels autres, mai que plàcia a vos e a vòstres amics. Es vertat que voldriái contentar tot lo mond, mas qu’es tan dificil de contentar los fantascs coma de far un acotrament a la luna que li venguèsse plan. Car un còp es d’una sòrta e tantòst d’una autra, un còp es redonda, tantòst coma mièg formatge, tantòst coma una fauç. Aital son, çò disiá Cleobolus, los fòls e los fantascs, car an tantòst enveja d’una causa e tantòst d’una autra, qu’es impossible de metre fin a res que lor plàcia, a causa de lors desirs divèrses.

            Talament qu’un paure poèta es constrench de far coma los sansòinaires : quand sonan devant la pòrta d’un catolic, sonan de cançons, quand son devant la pòrta d’un de la religion, sonan de psalmes, e de la faiçon contentan tot lo mond. Per aquò ieu èi mesas aicí de bonas causas, e mai de pichonas fadesas, per contentar tota sòrta de gents.