Academia Occitana

Los mots estrangièrs venguts enriquir l’occitan son fòrça nombroses e son lo signe de son obèrtura al mond, tan bèla coma per las autras lengas. D’un autre costat totas las lengas occidentalas possedisson un nombre important d’occitanismes, a començar pel francés (aquí 24 per las letras J e L) que ne propaguèt la màger part.

Sonque dins las tres listas presentadas uèi, comptam de mots venguts del francés, del castelhan, de l’italian, de l’anglés, del catalan, del suedés, del neerlandés, del grèc modèrne, del guaraní, de l’arawak, de l’arabi, del japonés, de l’angloamerican, de l’escandinau ancian, del javanés, de l’alemand, del hindí, del mongòl, del kanak, del sanskrit, del kasakh, de l’ebrèu, de l’inuit, del turc, del suahili, del persan, del flamenc, del kirguiz, del maorí, del rus, del breton, de l’albanés, de l’eslau, del kurd, del birman e autres malaisits d’identificar.

Pels mots ancianament intrats dins nòstre vocabulari, non i a cap de dificultats : adaptats a la fonologia e a la grafia non son quitament pas identificats pels non especialistas. Qui se tracha que « se trufar » (s. XVI) ven de l’italian ? E lo mot a plan trobat sa plaça dins lo lexic nòstre : coma un trufaire èra un cercaire de trufas, an creat trufandièr per dire lo que se trufa. Lo mot caolin, manlevat al chinés al començament del s. XVIII, a donat los derivats caolinic, caolinizar, caolinizacion e caolinita e doncas, aital assimilat, non se pòt escriure gaoling segon las preconizacions oficialas chinesas (hanyu pinyin). E qué dire de l’anglés « Jerry-can » datat solament de 1942 e que donèt jerrican e jerricana, coma se ditz un sac e una saca, un cotèl e una cotèla, amb un femenin aumentatiu ! Aquí, lo sens original (« bidon alemand ») es plan desmembrat se foguèt jamai conegut e i tornar seriá una absurditat.

Pels mots internacionals novèlament intrats dins lo vocabulari, non pòt èsser question de cambiar lor ortografia que permet de los identificar dins lo mond obèrt qu’es lo nòstre (« jogging » - amb la diferenciacion entre « joggar » e « jogar » -, « jazz », « kidnapping », « klaxon », « lifting »... Lors derivats son generalament tractats comme de mots de formacion populara (« joggaire », « kidnappaire », « klaxonar », « liftar »…).

Non podèm cambiar tanpauc un nom de persona, quitament quand servís a formar un mot : « joule », « keynesian », « kafkaian », « lynchar »… e « hugolian », « proustian », « shakespearian »… Dins los sègles precedents, l’universalisme, apiejat sul latin, aviá pres un camin invèrs (« Copernic » per « Kopernik », « Galilèu » per « Galileo Galilei »…), una tradicion demorada dins la Glèisa (« Joana d’Arc », « sant Domenge », « lo papa Francés »…).

Las letras K, W e Y non son utilizadas dins l’ortografia comuna de l’occitan e la letra H (levat dins los digrammas) solament dins la varietat gascona e los mots que porgís a l’occitan general. Mas aquelas letras son utilizadas per la transcripcion dels mots estrangièrs non assimilats, quitament quand son intrats dins lo vocabulari occitan. Cal precisar que se los neologismes sabents compausats a partir del grèc ancian son tractats segon los principis generals e la K remplaçada per « qu » (quinesiterapeuta), los mots emprumtats dirèctament al grèc ancian consèrvan lor vestit latin convencional : « koinè », « kappa », « koròs », « ksi », « kylix », « kyrie »…

J. P.

Mercés a Florian Vernet, un pauc de literatura anglesa. E una suspresa :

Hamlet, acte 1, scèna 2. Lo primièr còp que veson la trèva del rei :

HORATIO
Two nights together had these gentlemen,
Marcellus and Bernardo, on their watch,
In the dead vast and middle of the night,
Been thus encounter'd. A figure like your father,
Armed at point exactly, cap-a-pe,
Appears before them, and with solemn march
Goes slow and stately by them: thrice he walk'd
By their oppress'd and fear-surprised eyes,
Within his truncheon's length; whilst they, distilled
Almost to jelly with the act of fear,
Stand dumb and speak not to him*.

*Doas nuèits seguidas, del temps qu’aquestes senhors, Marcellus e Bernardo èran de garda, al mièg del desèrt funèbre de la nuèit, aquí çò que lor arribèt. Una figura parièra a la de vòstre paire, armada cap a pè, lor apareguèt e, amb un anar solemne, lor passèt a ras, lenta e majestuosa : tres còps se passegèt davant lors uèlhs atupits e fixes de l’espavent, a la distància del baston que teniá ; eles, preses de la terror e de las tressusors demorèron muts e non li ausèron parlar.