Academia Occitana

Loís Alibèrt non s’es occupat de tractar dels mots sabents dins son diccionari mas nos a daissat las règlas a seguir per lor formacion. A l’intrada « aprovar », precisa que « Las fòrmas sabentas coma aprobacion, aprobatiu, devon gardar la b (etimologica ) ». Mas los lexics contemporanèus pòrtan *aprovacion e *aprovatiu per imitacion del catalan que, el, s’inscriu dins una tradicion diferenta qu’es tanben la del castelhan.

Mas lo mèstre se pòt enganar o èsser victima d’una error de transcripcion (n’avèm d’exemples) e quand pòrta *poluir al lòc de polluir, los diccionaris (manca lo de J. Ubaud) lo seguisson despuèi cinquanta ans ! Una mena de fatalitat vòl que siá mai seguit quand a tòrt que quand a rason.

La geminada ll es per aquò reconeguda pro generalament dins los diccionaris de uèi (amb paradoxalament pollucion a costat de *poluir !) mas trobam totjorn *duelista a la plaça de duellista. L’essencial es la presa de consciéncia d’aquela realitat etimologica e subretot fonologica.

Qualques autres mots d’aquesta lista :

Dam. Tre lo s. XIII, l’occitan a destriat la tièra a connotacion religiosa damnar, damnat, ada, damnable, damnacion, de la tièra profana dam/damnatge, damnatjar, damnatjat, ada, damnatjós, osa… Aquesta es encara plan viva, mai que mai en Gasconha. Perqué doncas li preferir (a costat dels francismes pesucs) la tièra mal fargada (ibrida), pretenduda derivada del popular dam : damatge, damatjar, damatjós etc. ?

Deformar, decasença, decadéncia, decapitar… Aqueles mots e qualques autres an en comun d’èsser escrits dins los diccionaris *desformar, *descasença, *descadéncia, *descapitar en rason d’una falsa etimologia.

Demonstrar. Los diccionaris an lo meteis mot per far la pròva de l’exactitud d’un teorèma que per mostrar cossí marcha un premsapurèa. E es una polida tièra, plan mesclada : demostrar, demostraire, demòstrament, demostrable, *demostracio, demostrança e *demostratiu. Se fasèm la tria e qualques correccions, aurem los mots populars pel vendeire de lavadoiras : mostrar, demostrar (far un demòstrament), demostraire, aira, demòstrament ; e los mots sabents pel matematician : demonstrar, demonstrator, tritz, demonstracion, demonstrable, demonstratiu, iva e demonstrativament.

Denomenar. Trobam dins los diccionaris *nommar, *denommar, etc., d’evidents francismes demest las fòrmas corrèctas… e mescladas encara. Avèm la tièra populara, pauc presenta (confonduda en Provença amb los francismes) : nom, nomar, nomat, ada, nomaire, aira… Avèm la tièra semi-sabenta tre lo s. XII : nomenar, nomenat, ada… e denomenar, denomenat, ada, etc. Avèm la tièra sabenta tre lo s. XIV : denominacion, denominatiu, iva, denominator, etc. Caduna dins son ròtle

J.P.