Academia Occitana

En 1976 se publica una reedicion de la Gramatica occitana de Loís Alibèrt. Dins un « assaber » a la debuta de l’edicion novèla, « realizada pel Centre d’Estudis Occitans (Universitat de Montpelhièr) », se ditz que sa « mesa al punt se [limita] a qualques correccions de detalhs, a l’integracion dels addenda dins lo tèxt (sic), e a la modificacion de l’accentuacion segon la solucion adoptada per L. Alibèrt meteis en 1950 ». S’ajusta qu’aquel trabalh es « degut a Ramon Chatbèrt [o puslèu « Raimond Chabbèrt », del germanic « kalb-bert »], membre del Conselh d’Estudis de l’I.E.O ». Per èsser just e levar l’ambigüitat d’aquela presentacion, nos cal precisar que R. Chatbèrt se fasiá aquí lo pòrtaparaula d’una reflexion collectiva, la - se sabèm legir - del « Centre d’Estudis Occitans » de l’universitat de Montpelhièr.

La primièra reflexion serà per far remarcar qu’entre 1935 e 1976, per tant que la primièra foguèsse agotada e que los que l’avián dins lor bibliotèca foguèssen clars, non i aguèt d’edicions novèlas de la Gramatica. Aital, tot çò que se publiquèt abans aquesta darrièra data, amb d’omenatges teorics al mèstre, o èra sense contròl per las generacions d’après guèrra. E aital, comencèt d’espelir un occitan farlabicat a la mòda iberica, tant insidiós que sembla que degun lo dénoncièt. Era de segur l’occitan de l’autre, un autre « dialècte »… E coma los mots sabents non s’emplegavan gaire a la bòrda… Lo quite R. Barta se prenguèt a la leca. La paradòxa foguèt qu’aquel antialibertisme serpejant toquèt tanben la tant esperada reedicion de la gramatica de Loís Alibèrt.

La modificacion de l’accentuacion primitiva e plan complicada d’Alibèrt, èra necessària per permetre de donar a son obratge màger tota son utilitat. Una utilitat que non es de demonstrar quaranta ans après, nimai l’interès del trabalh de R. Chatbèrt. Mas es lo mot « detalh » que nos interpèla aquí : lo lòc ont lo diable a costuma de s’amagar.

Aital, a la plaça de « còssol », legissèm « cònsol » (ja en 1937 dins lo tòme II de la gramatica), a la plaça de « feodal », legissèm « feudal », a la plaça de « Occitania », legissèm « Occitània »… Tot non es espepissat.

Es que se tracta per « *cónsol » d’un ajustament ortografic a l’etimologia o d’un cambiament de prononciacion ? Es que se tracta d’une « correccion de detalh » per « *feudal » o de l’escafament d’un mot sabent (e exacte) per un mot semi-sabent (e inexacte) ? Es que se tracta per « *Occitània » d’una adaptacion a la nòrma novèla d’accentuacion o d’una accentuacion diferenta que càmbia la prononciacion ? Es que se tacta aquí mai d’ideologia (distanciacion del francés, imitacion bestiassa del catalan) que de lingüistica ? Es que se tracta de manipulacion de tèxte o non ?

Aital, despuèi 40 ans, doas generacions d’estudiants, d’occitanistas e d’occitans an cregut, en tot legir la sola edicion disponibla de la gramatica d’Alibèrt, qu’aqueste preconizava « *Occitània » al lòc d’Occitania e « feudal » per feodal. E quant de còps, se qualqu’un a agut un dobte, son interlocutor l’a remandat a çò que cresiá èsser l’autoritat del mèstre ?

Que dire d’aquelas practicas que sos autors non se serián jamai permesas dins una matèria autra que l’occitan ! Val mai non ne dire mai e metre tot aquò sul compte del militantisme d’epòca (ont ja senhorejavan subjectivitat e arbitrari) e del voler far ben. Pietat.

Còssol es un mot de formacion semi-sabenta, dins sa fòrma classica e adaptada a la fonologia. Emil Lévy, dins son « Petit dictionnaire », escriu « consol », mas après aver precisat dins son prefaci que « le n dit "caduc" a été gardé », çò que vòl dire qu’es absent dins la realitat e restablit per respectar l’etimologia. En catalan, un « cònsol » non es lo primièr magistrat municipal mas un « consul (d’Espanha…) », mot sabent. Mas es vertat que los farlabicaires an causit « *cònsol » pels dos senses. Parlarem un autre còp de l’occitan reductor, « l’occitan jivaro ».

Feodal es un mot de formacion sabenta apartenent a la sciença istorica modèrna (l’estudi del sistèma politic e social de l’Edat Mejana). Se distinguís dels mots « populars » o « semi-sabents » de sa familha, d’origina medievala, que son « fèu » e « feusal » (o « feudal »)… Lo feusal / feudal (subst.) es lo qu’a recebut un fèu d’un senhor superior.

Occitania es un mot de formacion sabenta pro recent (1850), format sul latin « Occitania » e accentuat sus la segonda « i ». Sos derivats son occitan, ana (amb la « n » finala prononciada) e occitanian, ana. *Occitània es un barbarisme que non respond en res a las règlas de nòstra lenga. Non li coneissèm cap de rima dins la lenga reala.

En catalan, un consul es un « cònsol » e un còssol es un « alcalde » o un « batlle » ; non an de mot per dire un feusal / feudal (lo que ten un fèu) e feodal se ditz « feudal » ; dison « Romania » mas dison « Occitània », dos neologismes contemporanèus del s. XIX.

La version de 1976 de la Gramatica de Loís Alibèrt es estada reeditada en 2001.

J. P. (seguirà).