Academia Occitana

Per de rasons misteriosas, lo catalan a adoptat los francismes catastrofics « imatge », « imatjat », « imatgeria » e « imatger ». Dins los diccionaris occitans, trobam ara « *imatge », « *imatgièr », « *imatjaire », « *imatjar », « *imatjariá » e « *imatjós ». Me diretz benlèu qu’aquela tièra, mai o mens, la trobam dins de diccionaris mai ancians. Demest d’autras causas de la meteissa borra, de segur. Mas vejam.

Primièr, avèm los mots derivats del latin imago, imaginis. Son los mots de formacion populara dont non podèm datar l’aparicion dins la lenga mas solament dins l’escrit. Son de mots ont, a l’origina, se mesclan l’idèa de realizar una òbra (artistica, religiosa…) e l’idèa de sa concepcion intellectuala. Amb lo temps, aquestes s’especializaràn dins un sens mai concrèt, e apareisserà tre lo s. XIII la tièra dels mots sabents, fargats sul latin imaginari, especializats dins un sens abstrait. Alavetz los dos domenis seràn clarament destriats.

La tièra sabenta non patiguèt gaire dels lexicografes (levat tròp sovent una « e » a la plaça de la segonda « i »). Aquí-los dins l’òrdre cronologic d’aparicion : imaginar (s. XIII) ; imaginable, abla ; imaginari, ària ; imaginatiu, iva ; imaginacion (s. XIV) ; imaginàriament ; inimaginable, abla (s. XVI.).

Tornem doncas a la tièra « populara ».

image / magena. L’Edat Mejana coneguèt dos mots, image e imagena, los dos al femenin. Ara, nos demòra image al masculin (en rason de la « e » finala) e magena al femenin. Image correspond a una representacion en general (dessenh, fotografia, etc. Amb un sens istoric : « dreit d’image » (dels capitolièrs de Tolosa) ; e un sens abstrait recent : idèa que nos fasèm de qualqu’un o de quicòm). Magena garda lo sens precís d’objècte popular (representacion sus papièr, medalha, santon…).

imagenaire, aira. Es la persona que fa los images. A l’Edat Mejana, son autre nom es l’illuminaire quand decòra los manuscrits, mas es mai generalament un artista que crea de figuras (pinturas, esculturas…). Una carrièra de Tolosa ont èran establits, prèp de l’ostal del Capítol, portava aquel nom. A l’epòca modèrna un imagenaire poguèt èsser un merchand de magenas. A l’ora d’ara correspond al francés « imagier » e al catalan « imatger » o « imaginaire ».

imagenar. Es l’art de l’imagenaire : crear d’images. A l’ora d’ara correspond al francés « imager ».

imagenós, osa. Per Mistral e Piat, aqueste mot - après ipercorreccion - seriá un sinonime d’imaginari, e « *imatjós » representariá lo francés « imagé », lo catalan « imatjat » e l’italian « immaginoso ». A l’ora d’ara, sense far pròva d’un grand volontarisme, seriá mai adaptat de causir imagenós per aqueste darrièr ròtle puslèu qu’un possible *imagenat tròp vesin del sabent imaginat.

imagenièr, ièra. Aquí sèm al s. XXI e, coma nòstres cosins en latinitat, nos cal crear un neologisme per designar un recuèlh d’images dins de domenis divèrses (libre, album, informatica, etc.). La fòrma normala en occitan del francés « imagier » non pòt èsser qu’imagenièr.

imagenariá. Meteis problèma : la creacion d’un neologisme. Per « imagerie » en francés o « imaginería » en castelhan, la sola solucion es imagenariá.

J.P.