Academia Occitana

Avèm de regions istoricas que se definisson per lor singularitat : Gasconha, Lemosin, Auvèrnhe, país niçard… Mas n’avèm d’autras que cobriguèron de realitats divèrsas, que podèm dire politicas, de còps la totalitat del territòri occitan : Aquitània, Provença e Lengadòc.

Aquitània. La província creada jos aquel nom per l’emperador August - e dont degun non pensa a celebrar lo dosen millenari -, limitada al nòrd pel Léger, al sud pels Pirenèus, al sud-èst, mai o mens per Garona e al nòrd-èst per las Cevènas, aguèt una fortuna espectaclosa. Coma reialme gòt, s’espandiguèt fins a la Mediterranèa e als Alps, emai a l’Espanha. Coma reialme carolingian, sos limits foguèron lo Léger, lo Ròse e l’Ebre. Coma ducat, foguèt separat puèi reünit a la Gasconha e se retrobèt aital dins la província de « Guianha-Gasconha » fins a la Revolucion. A l’entorn de l’an mil, lo nom d’Aquitània, per delà sos limits del moment, designava una cultura e ja una civilizacion : pels cronicaires, Constança de Provença, femna del rei de França Rodbèrt lo Piós, seriá venguda d’Aquitània ; dins un poèma contemporanèu dedicat a l’emperador Oton III, l’Aquitània es citada coma una nacion ; l’istorian Philippe Wolff evocarà dins un meteis ensemble « l’Aquitània e sos marges ». Aquitània èra lo nom politic de l’Occitania encara al s. XIX.

Provença. La Provença deu son nom a la « provincia narbonensis » creada al s. II av. J.C. e que constituïguèt amb l’Aquitània augusteana lo « diocèsi de Vièna », matritz de l’Occitania. Aqueste, après las divisions administrativas de l’ensemble, se disiá tanben « diocèsi de las sèt províncias ». Fin finala, es tot lo territòri d’aqueste diocèsi del sud de Léger que foguèt designat a l’Edat Mejana jol nom de Proensa. Era lo nom emplegat pels trobadors e o serà tanben pels istorians de la literatura fins a uèi ont es remplaçat de mai en mai per lo d’Occitania. Podèm parlar a l’ora d’ara d’una Provença al sens estreit (lo tròç annexat al reialme de Ravena al s. VI e que gardarà aquel nom) e d’una Provença al sens larg. Joan de Nòstradama coma Frederic Mistral joguèron d’aquesta ambigüitat. Lo reialme de Provença de Loís l’Òrb (a l’encòp emperador d’Occident) traspassava lo Ròse coma la Durança. Lo marquesat de Provença (origina de la bandièra occitana), lo comtat de Provença e lo comtat de Forcalquièr formèron la província de Provença fins a la Revolucion francesa.

Lengadòc. A l’Edat Mejana, lo teoric reialme de França èra devesit lingüisticament entre los territòris de « la lenga d’oïl » e los de « la lenga d’òc ». Quand annexèron al « domeni reial » las possessions dels comtes de Tolosa, al s. XIII, aquelas apartenián a « la lenga d’òc », en latin lingua occitana. Venguèron puèi una província que se designava naturalament coma de « la lenga d’òc » e que fin finala prenguèt lo nom de Lengadòc, en latin Occitania. Fins a la Revolucion, aquesta cobriguèt un espaci linguistic que cabiá una part importanta de l’occitan central, mas tanben una part d’occitan gascon, una autra d’occitan provençal e una autra de nòrd-occitan. Podèm doncas dire que lo Lengadòc pòt èsser considerat comme l’Occitania al sens estreit e que l’ensemble dels païses de « la lenga d’òc » constituïsson l’Occitania al sens larg. Al s. XXI, R. Lafont e P. Bèc se podián dire « Lengadocians », quitament se lors parlars d’origina èran l’occitan provençal e l’occitan gascon.

Es donc en tota legitimitat que la region novèla Aquitània + Lemosin + Peitau-Charanta poiriá conservar lo sol nom d’Aquitània ; que la region novèla Miegjorn-Pirenèus + Lengadòc-Rosselhon poiriá conservar lo sol nom de Lengadòc (non seriá injuriós pels « Rosselhoneses » que fasián partida de la Narbonesa e qu’emplegavan a l’Edat Mejana, e d’unes encara, la particula afirmativa « òc ») ; que la region Provença-Alps-Còsta d’Azur poiriá conservar lo sol nom de Provença. Seriá en meteis temps una reconeissença istorica màger.

J. P.