Academia Occitana

Los renaissentistas occitans an totjorn agut (e se compren) una relacion ambigüa amb la lenga oficiala de l’empèri. Al s. XIX, l’occitan provençal èra considerat coma la varietat mai bèla de la lenga nòstra perque semblava mai prèp del francés, tant armoniós coma lo francés. Aital, dins lo filme « Le Schpountz » (1938), lo Provençal Fernandèl se trufa d’un Carcinòl per sas « r » apicalas. Ara, al bèl contrari, es en oposicion al francés que se construtz l’identitat occitana e se vei de francismes pertot : per restaurar çò pensan una autenticitat perduda, l’occitan se deu apiejar sus totas las lengas romanicas levat sa vesina al dintre de l’ensemble linguistic « gallo-romanic ». Lo punt comun entre las doás actituds aparentament contradictòrias se definissiá non fa gaire per un grand mot que non s’emplega pas mai, l’alienacion culturala.

Qualques personalitats lucidas denóncian çaquelà aquela propension ninòia a la « distanciacion maximala » mas sense èsser pro escotats, nimai exemptas elas-meteisses d’aquelas derivas. De diccionaris o d’escrits que i a, claufits de neologismes « populars » (« *plan.heitor », « *organizaire »…) s’aparentan a de musèus de las orrors e lors autors non son totjorn los mens diplomats en lingüistica.

Mas existisson de dependéncias realas, e la paradòxa es que non son senhaladas per degun.  Son la consequéncia evidenta de l’abséncia d’un diccionari general redigit en occitan - mas l’Acadèmia i trabalha - e de la plaça ocupada pels lexics francés/occitan amb aquela règla inevitabla d’un mot per un mot. Aquí dos exemples demest plan d’autres : un prenom e una « locucion ».

A la virada dels sègles IV e V, viviá a Gap un sant avesque del nom de Remedius, a l’origina del prenom Remèsi que s’espandiguèt per tot lo país. Un sègle après, un avesque de Rems, que serà reconegut sant tanben, traïguèt lo darrièr representant de Roma en Gàllia del nòrd, lo crestian Siagrius, al profièit del Franc pagan Clodovèu e convencèt aqueste de destruire lo reialme de Tolosa coma eretic. S’apelava Remigius, del nom del pòble celtic dels Rèmes. Mai tard, l’abadiá de Rems dedicada a aqueste personatge prenguèt possession d’una autra abadiá, en Provença, e li donèt son nom que s’adaptèt a la lenga del país : Sant Romieg. Mas se tròba qu’aqueles dos noms de baptisme latins, Remedius e Remigius, abotisson a una sola fòrma en francés : « Rémy ». Contra tota evidéncia, s’admetèt que « Rémy » se disiá Romièg « en provençal » e Remèsi « en lengadocian ». Degun non se trachèt qu’èran de prenoms diferents.

Dins son diccionari, Loís Alibèrt trantalha per destriar per aquò d’una estranha locucion adverbiala *pr’aquò. Mas sos successors non trantalhan pas mai e fan una clara distincion entre per aquò que vòl dire en francés « pour cela » de *pr’aquò que vòl dire « cependant » o « pourtant ». Non solament non an pensat que per aquò voliá dire tot aquò en meteis temps, e benlèu d’autras causas pròpias a l’engèni de la lenga, mas per seguir lo francés an acceptat d’escarraunhar l’occitan per una diferéncia del tot artificiala. E perqué s’arrestar aquí ? Caldriá distinguir encara per amor (« par amour ») de *pr’amor (« afin de » ; « parce que » ; « à cause de »), per aquí (« par ici ») de *pr’aquí o *aperaquí (« environ ») etc. per imitacion del francés !

J.P.