Academia Occitana

Se parlava de complèxe de patés, d’alienacion culturala, d’identitat alienada… Quand parlavan en cors d’istòria, al collègi, de « lenga d’oïl » e de « lenga d’òc », jamai non se fasiá de relacion entre aquesta darrièra e la lenga parlada. Los nòstres primièrs « renaissentistas » se disián « neoromans », es a dire que volián restaurar la lenga vièlha mas brica parlar « patés ». Çò mai malaisit, dins de situacions tan dolorosas coma la nòstra, es d’agaitar e d’agantar la realitat tala coma es. Una joventa me disiá un jorn qu’en occitan caldriá « al mens » prononciar « a » plen las finalas dels prenoms femenins. Que seriá mai polit. Es aquò : deuriam rendre mai polida aquela lenga de païsanasses. E per aquò, la sarrar al mai prèp de la lenga medievala del temps de l’esplandor. E quina lenga sembla mai a nòstra lenga medievala que lo catalan ?

Frederic Mistral, qu’enaucèt la lenga populara fins a la « branca dis aucèus », la volguèt espurgar de sos francismes, çò qu’èra meritòri, mas ne vegèt ont non èran. Podèm dire que la sola mudason que prepausava èra, pels mots sabents, lo cambiament del sufixe -tor pel sufixe -dor dels mots de formacion populara e… del catalan. Aital prepausèt « predicador » alavetz que, sieis sègles abans, Pèire Cardenal disiá « predicator ». E non se trachava qu’aquel -dor tant especific, lo catalan lo deviá al castelhan.

L’autre grand reformator nòstre, Loís Alibèrt, sabèt corregir aquesta error e una part importanta de son òbra exprimís una analisi lucida de la lenga, ont se destrian, amb lors particularitats, los mots de formacion populara e los de formacion sabenta. Mas la caça als pretenduts francismes la faguèt paradoxalement sul meteis terren dels mots sabents. Mens banhat que Mistral dins la lenga parlada, mai atentiu a la lenga « de las originas » vertadièra o supausada, volguèt impausar de fòrmas que l’evolucion fonologica rendiá cacofonicas. Aquela fòrmas, jutjadas esteticament superioras, èran tanben las del catalan que, al contrari de l’occitan, aviá conservadas de la lenga anciana l’accentuacion e la soliditat de las consonantas. E el tanben prepausava « psalm » (que non se pòt prononciar que coma « san ») alavetz que, sèt sègles abans, lo meteis Pèire Cardenal disiá « psalme ».

J. P.