Academia Occitana

Avèm rapelat mai d’un còp que lo còr (o lo crusòl) de nòstra lenga se trobava a la convergéncia de sas tres grandas unitats, gascona, nòrd-occitana e occitana mejana. E que denegar aquesta evidéncia menava a fòrabandir l’espaci gascon de l’ensemble occitan. Una autra realitat es la difusion, dins un movement principalament centrifugue, de las solucions elaboradas pels centres de poders e d’escambis (caplòcs administratius, religioses, comercials…). L’exemple mai espectaclós, e lo mens visible perque nos cura los uèlhs, es lo d’aqueste vast espaci geografic, a cavalons sus doás regions istoricas longtemps antagonistas, Guiana e Lengadòc, reünidas per L. Alibèrt dins un meteis ensemble lingüistic qualificat de « lengadocian ». Es aisit de pensar que lo toponime « Brajairac » (doblet d’un « Bragairac » gascon) a una origina nòrd-occitana, coma benlèu lo « lengadocian septentrional », e sabèm que lo parlar gavaldanés es un « lengadocian amb -cha »… De son costat, emai foguèsse per la denonciar, D. Sumien a soslinhat « la tendance ancienne du vivaro‑alpin à se faire aspirer par des variétés extérieures ». E qui a legit Bladèr sap pro que lo gascon garonés es mai prèp dels parlars « lengadocians » de la riba dreita de Garona que dels parlars pirenencs… Mas aquò non empacha pas la dinamica unificatritz de jogar tanben dins l’autre sens : segon Alibèrt, lo parlar tolzan « a sofèrt (sic) de l’influéncia del gascon » e lo cevenòl « es lo parlar mai parent del provençal »… que, sense que se’n mainèssen, de longtemps a passat lo Ròse. Aital se revèlan l’evolucion seculària - qu’illustrarián mila exemples lexicals e gramaticals -, la tendéncia testuda cap a l’unitat lingüistica, trenscendent sense las denegar totas las varietats. De canals invisibles irrigan l’espandi occitan e es plan per aquò que disèm que l’occitan es una lenga : lo Leitorés Pèir de Garròs nos parla de « lanças ponchudas » e un eròi de la Bederresa Joana Bartès (Clardeluna) pòt « crompar un chaval »…

Per nosautres, observators modèstes e atentius de la realitat, es dins la rega d’aqueste procès istoric que se tròba la matèria e la legitimitat de l’occitan comun - l’occitan de uèi -, instrument màger de la subrevida de la lenga nòstra.

J.P.