Academia Occitana

Dins las convèrsas emai los escrits jornalistics, literaris e scientifics, s’encontra despuèi qualques annadas lo mot rampelar coma un sinonime - « mai occitan » plan segur !- de rapelar.  Cal reconéisser que las definicions dels diccionaris, e en primièr los canonics de Mistral e d’Alibèrt, son per quicòm dins aquela confusion. Rampelar o far rampèl, termes del jòc de quilhas, vòl dire egalizar amb un autre jogaire, èsser ex-aequo, far match nul. Per extension, significa per un individú èsser a egalitat amb tal autre,  tant valer coma el, èsser tan fòrt, intelligent, talentuós, o accedir al meteis nivèl, o mai encara rivalizar, escometre e fin finala préner son revenge. E èsser al rampèl o de rampèl e èsser rampelós es per qualqu’un esperar son revenge, e aital, de còps, coma se compren, ne venir renós, segond sens d’aquelas expressions. La rampelada encara pòt èsser desleiala, quitament criminala : se parla alavetz de rampelada indeguda (aver los mejans d’obligar qualqu’un a far quicòm o a balhar d’argent : çò que se ditz xantatge en catalan).

Los mots e las expressions son atestats en Gasconha al s. XVI, en occitan amb Sallusti deu Bartàs e en francitan amb Blasi de Monluc. En lengatge militar, a la guèrra, far un rampèl significa far una contrataca per préner son revenge, tornar còp per còp, e per aquò los tambors baton lo rampèl…

Mas se cal sustot remembrar del Dialògue de las Nimfas de Sallusti deu Bartàs e de las paraulas de la nimfa gascona prononciadas a Nerac davant la reina Margarida : S’en man mos hilhs [los Gascons] avèn lo temps passat tenguda / la pluma com lo hèr, jo poirí rampelar, / mès entre eths d’aqui-ací Pallas s’es vista muda : /car eths an mes amat plan hèr que plan parlar. Çò que fa respondre a la nimfa francesa : « Ecoutons donc sa voix barbarement diserte : / cédons-luy notre droit : tous nos débats son vains, / tu dis vray : le Gascon a la teste si verte / qu’il vient le plus souvent des paroles aux mains ».

Avèm mancat assistir a un combat de nimfas.

J.P.