Academia Occitana

La desaviada. 6 : Rodgièr Barta, entre fidelitat e disciplina.

Jorn per jorn

La desaviada. 6 : Rodgièr Barta, entre fidelitat e disciplina.

En 1970, quatre ans après la publicacion del diccionari d’Alibèrt, espelís lo lexic francés-occitan de Rodgièr Barta. A la seguida, en 1972, vendrà son lexic occitan-francés. Aquestes nos donan a la data una fotografia fidèla de la question lingüistica, tant val dire del progrès de l’anti-nòrma. La contestacion de l’òbra d’Alibèrt, amb la deferéncia que l’acompanha, es obèrta. Mas Barta es alibertian e a l’encòp disciplinat cap a las causidas de l’IEO, e catalanista de longa.

Lo « Lexique français-occitan »

Lo « Lexique français-occitan » serà donc redigit dins la fidelitat a Alibèrt : « La forme fach est beaucoup plus répandue que la forme fait si l’observation s’applique aux parlers languedociens, et à eux seuls. La situation est inversée si l’on considère aussi le traitement de factu en catalan et en gascon : fet e hèit [oblidava las varietats auvernhatas, marchesas, vivaresas e alpinas, e en part lemosinas, per refortir son dire] ».

Se l’autor còp-ten sus aqueste punt, que non es una causida personala - èra nascut a Besièrs, dins la zòna de fach, e son paire aviá bastit son òbra literària sus aquel parlar - mas lo resultat d’una reflexion prigonda dins la fidelitat a Alibèrt, deu abandonar d’autres principis jos la pression amicala de qualques « especialistas » influents. La tendéncia sorna a renegar Alibèrt e a remplaçar arbitràriament (fasèm cort) lo sistèma occitan autentic pel sistèma ispanic (declarat catalan per engana) li a sabut impausar son « autoritat ». Coma li an cosselhat, Barta accèpta donc d’escriure « *prosador » per « prosator » e, al contrari de la preconizacion precisa d’Alibèrt (1966, p. 11), « *aprovacion » per « aprobacion ». Perque cal precisar que, coma en castelhan e en catalan, lo sufixe sabent « -cion », subrevivent del sistèma autentic (conservator, conservacion), se marida ara dins de polidas « ratapenadas » amb los sufixes populars (*conservador, conservacion).

Lo « Lexique occitan-français »

En 1972, Rodgièr Barta publica son « Lexique occitan-français ». Quicòm s’es passat dins las doas annadas que lo separan de l’obratge precedent : aqueste li a fait conéisser d’amics novèls e a legit « L’ortografia occitana ». Quitament se non es encara en mesura de tot engolir (consèrva la fòrma « fait » prioritària), contunha de far de concessions als « antialibertians ». Dins una nòta a la fin de l’obratge, nos avertís qu’escriu « Occitània sans éliminer tout à fait Occitania », e per justificar aquela « correccion » qu’accepta per disciplina, cita Robèrt [Rodbèrt] Lafont (cf. Desaviada 5) : « Rappelons (sic) que l’occitan, s’il n’usait pas du français comme médiateur, aurait Itàlia, Romània, Occitània. Mistral écrivait Itàli suivant la phonétique provençale ». Cossí anar contra aquela afirmacion d’una tan nauta - e simpatica  - personalitat universitària ? La vision compartimentada de la lenga, qu’èra e qu’es encara pro generala, li permet d’exprimir umilament sos dobtes e sa pensada : « Il n’est pas sûr que la phonétique languedocienne soit conforme ici à la phonétique provençale : Occitania (et non Occitània) saluda Cuba, chante Martí ; et nous avons entendu (…) n’ai un sadol d’aquelas comedias (et non comèdias) ». Nosautres tanben.

Après tant d’ardidesa dins sas « errors », Barta deviá donar mai de pes a son « autocritica » e porgir son fais de farlabicas per èsser pres al seriós. Escriurà doncas : *ordenador, *numerador, *congelador, *commutador, *expedidor, etc. (per ordinator, numerator, congelator, commutator, expeditor). E serà un festival pels noms de païses : *Aquitània, *Austràlia, *Bulgària (Cançon de la crosada : « Si que l’avesques d’Osma ne tenc aramia / e li autre legat, ab cels de Borgaria… »), *Iogoslàvia, *Polònia, *Romània, mas *Occitània e Occitania (per Aquitania, Australia, Borgaria / Bulgaria, Iogoslavia, Polonha, Romania). E un prenom : *Aulària (per Auralha / Aralha / Eulalia). E per acabar : *Mèssias (per Messias).

E se quitament l’ipotèsi d’aquesta accentuacion èra verificada dins los sègles en amont (çò que non es, plan lo contrari), en qué donariá lo dreit de cambiar la realitat de uèi ? Mas non se pensava totjorn aital dins las annadas setanta : a l’autre cap del mond, d’elements culturalament impurs de la populacion èran covidats a s’anar purificar per las risièras.

J. P.